Hoa lợi, lợi tức có lẽ là những cụm từ khá xa lạ với nhiều người nhưng trên thực tế, nó lại là những khái niệm được sử dụng khá phổ biến. Vậy hoa lợi, lợi tức là gì? Hãy cùng 3Gang đi tìm câu trả lời trong bài viết ngày hôm nay nhé.
Giải thích khái niệm hoa lợi, lợi tức là gì?
Theo điều 109 của Bộ luật Dân sự 2015 thì hoa lợi, lợi tức được định nghĩa là những sản vật (vật mới) được tạo ra từ sự phát triển tự nhiên mang tính chất hữu cơ hoặc được hình thành từ các hoạt động đầu tư, khai thác từ tài sản. Theo đó, chủ sở hữu hoặc người sử dụng sẽ có quyền tự khai thác, sử dụng hoặc cho người khác khai thác công dụng của những tài sản này để hưởng lợi tức. Cụ thể thì:
>> Xem thêm: https://3gang.vn/thue-loi-tuc-la-gi/
- Hoa lợi
- Hoa lợi là những sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại. Ví dụ như gà đẻ trứng thì trứng chính là hoa lợi, hay cây ra quả thì quả cũng chính là hoa lợi.
- Lợi tức là những khoản lợi thu về từ việc khai thác tài sản. Lợi ích của tài sản này phải được thực hiện và khai thác một cách hợp pháp từ tài sản thuộc quyền sở hữu của chủ sở hữu, đặc biệt là không được trái với đạo đức xã hội. Ví dụ như bạn cho thuê một căn phòng với giá 5 triệu đồng thì 5 triệu đồng này chính là lợi tức thu về.
Một số quy định trong Bộ luật Dân sự về hoa lợi, lợi tức
1. Xác lập quyền sở hữu đối với hoa lợi và lợi tức
Theo điều 224 của Bộ luật Dân sự 2015 thì chủ sở hữu và người sử dụng tài sản có quyền sở hữu đối với hoa lợi, lợi tức như đã thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật, tính từ thời điểm thu được hoa lợi, lợi tức đó.
Cũng theo quy định này thì người xác lập quyền sở hữu đối với hoa lợi, lợi tức sẽ bao gồm chủ sở hữu và người sử dụng tài sản. Quyền sở hữu được xác lập sẽ tùy theo sự thỏa thuận của các bên hoặc dựa theo quy định của pháp luật.
2. Hoa lợi và lợi tức trong các giao dịch bảo đảm
2.1. Trong giao dịch cầm cố
Nếu các bên có thỏa thuận, bên nhận cầm cố sẽ có quyền hưởng hoa lợi và lợi tức từ tài sản đã cầm cố. Khi việc cầm cố tài sản chấm dứt theo thỏa thuận của các bên hoặc theo quy định của khoản 1 và 2 của điều 315 Bộ luật Dân sự 2015 thì hoa lợi, lợi tức thu được từ tài sản cầm cố phải được trả lại cho bên cầm cố, trừ khi có thỏa thuận khác.
>> Xem thêm: https://3gang.vn/loi-tuc-la-gi/
Ví dụ như anh A cho chị B vay 500 triệu đồng trong một năm và yêu cầu chị B cầm cố sổ đỏ. Chị B đã đồng ý và mang sổ đỏ qua cho anh A cất giữ. Trên mảnh đất trong sổ đỏ có một vườn trái cây và trong thời gian vay, vườn trái cây này đã ra quả, có thể bán được. Như vậy, giữa anh A và chị B thì ngoài hợp đồng vay tiền còn có hợp đồng cầm cố tài sản (sổ đỏ) để đảm bảo cho việc trả nợ. Việc giữ sổ đỏ của anh A không đồng nghĩa với việc anh A là chủ sở hữu mảnh đất đó mà quyền sở hữu mảnh đất vẫn thuộc về chị B. Khi vườn trái cây ra quả thì các quả này được xác định là hoa lợi. Khi đến thời hạn chấm dứt hợp đồng vay, tức chị B đã trả đủ số nợ, anh A phải trả lại toàn bộ tài sản mà chị b đã cầm cố, bao gồm cả sổ đỏ và trái cây trong vườn nếu anh A và chị B không có thỏa thuận khác.
Như vậy, cả hoa lợi và lợi tức đều là những tài sản phát sinh từ tài sản đang có. Tuy nhiên hoa lợi là sản vật của tự nhiên, có tính hữu cơ, còn lợi tức là khoản lợi được quy đổi ra thành tiền. Tùy vào thỏa thuận giữa các bên hoặc theo quy định của pháp luật mà chủ sở hữu và người sử dụng tài sản sẽ có những quyền nhất định đối với hoa lợi, lợi tức.
2.2. Trong các giao dịch thế chấp
Theo khoản 1 điều 321 của Bộ luật Dân sự, bên thế chấp có quyền khai thác các lợi ích và hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản thế chấp, trừ trường hợp hoa lợi và lợi tức cũng là tài sản thế chấp theo thỏa thuận.
- Trong các giao dịch cầm giữ tài sản
Theo khoản 3 điều 348 Bộ luật Dân sự, nếu được bên có nghĩa vụ đồng ý thì bên cầm giữ tài sản sẽ được khai thác tài sản đã cầm giữ để thu hoa lợi, lợi tức.
- Trong các giao dịch bảo lưu quyền sở hữu
Theo khoản 1 điều 333 Bộ luật Dân sự, trong thời hạn bảo lưu quyền sở hữu có hiệu lực, bên mua tài sản trong giao dịch bảo lưu quyền sở hữu được quyền hưởng hoa lợi và lợi tức từ tài sản.
3. Nghĩa vụ hoàn trả hoa lợi và lợi tức của người sử dụng tài sản, người chiếm hữu và người được lợi về tài sản khi không có căn cứ pháp luật
Người sử dụng tài sản, người chiếm hữu và người được lợi từ tài sản, nếu không có căn cứ pháp luật và không ngay tình sẽ phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm chiếm hữu và sử dụng tài sản, cũng như được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật
Người sử dụng tài sản, người chiếm hữu và người được lợi từ tài sản, nếu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình sẽ phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm mà người đó biết hoặc phải biết việc chiếm hữu và sử dụng tài sản, cũng như được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật, trừ trường hợp quy định tại điều 236 Bộ luật Dân sự 2015.
4. Quyền hưởng hoa lợi và lợi tức của người hưởng dụng
Theo điều 264 của Bộ luật Dân sự 2015:
- Người hưởng dụng sẽ có quyền sở hữu đối với hoa lợi và lợi tức thu được từ tài sản là đối tượng của quyền hưởng dụng trong khoảng thời gian quyền này có hiệu lực.
- Trong trường hợp quyền hưởng dụng chấm dứt nhưng chưa đến kỳ hạn thu hoa lợi, lợi tức thì khi đến kỳ hạn, người hưởng dụng được hưởng toàn bộ giá trị của hoa lợi, lợi tức thu được tương ứng với khoảng thời gian người đó được quyền hưởng dụng.
5. Hoa lợi và lợi tức khi phân chia tài sản theo di chúc
Theo điều 659 của Bộ luật Dân sự 2015, trong trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật, người thừa kế sẽ được nhận hiện vật cùng với hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị sụt giảm tính đến thời điểm phân chia di sản. Nếu không may mà hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác, người thừa kế sẽ được quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Phân biệt hoa lợi và lợi tức
Dựa theo sự phát triển tự nhiên của tài sản cũng như việc khai thác, sử dụng tài sản đó để thu về những lợi ích vật chất nhất định, hoa lợi với lợi tức được pháp luật phân biệt như sau:
Về hoa lợi
Theo khoản 1 Điều 109 Bộ luật Dân sự năm 2015, hoa lợi là các sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại. Trong quan hệ xã hội, hoa lợi còn được gọi với cái tên khác là “quả thực”. Do đó, hoa lợi của một tài sản (vật chủ) sẽ tuân theo một quy luật sinh học tự nhiên và có định kỳ phát sinh một sản vật mới.
Những ví dụ điển hình nhất chính là cây trồng và vật nuôi. Trước đây, điều 480 của Bộ Dân luật Trung Kỳ và điều 366 của Dân luật Bắc Kỳ cũng đã có quy định về hoa lợi. Cả 2 bộ luật này đều quy định rằng, hoa lợi thuộc quyền sở hữu của chủ sở hữu tài sản phát sinh ra hoa lợi.
Hai bộ luật này cũng quy định những chi phí để có được hoa lợi, ví dụ như người thứ 3 có công chăm sóc, mua giống để tạo ra hoa lợi thì cũng được hưởng hoa lợi đó. Theo quy định của điều 224 Bộ luật Dân sự năm 2015 về việc xác lập quyền sở hữu đối với hoa lợi và lợi tức thì “Chủ sở hữu và người sử dụng tài sản sẽ có quyền đối với hoa lợi, lợi tức theo thỏa thuận giữa các bên hoặc theo quy định của pháp luật, kể từ thời điểm thu được hoa lợi và lợi tức đó.”
Muốn xác định xem ai có quyền thụ hưởng phần hoa lợi từ tài sản hoặc hoa lợi thuộc quyền sở hữu của ai, bạn cần phải xác định theo các quy định của căn cứ xác lập quyền sở hữu đối với hoa lợi.
Quy định của Bộ luật Dân sự 2015 về việc xác lập quyền hưởng hoa lợi từ tài sản được cụ thể tại:
- Điều 231: Xác lập quyền sở hữu đối với những gia súc bị thất lạc.
- Điều 232: Xác lập quyền sở hữu với đối tượng là gia cầm bị thất lạc.
- Điều 236: Xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật.
- Điều 291: Xác lập quyền hưởng hoa lợi và chịu thiệt hại về gia súc thuê khoán.
Những điều luật đã đưa ra chính là căn cứ để xác định hoa lợi thuộc về chủ thể và thời điểm phát sinh quyền của chủ thể hưởng hoa lợi trong các trường hợp cụ thể.
Về lợi tức
Dựa theo khoản 2 điều 109 của Bộ luật Dân sự, lợi tức là khoản thu được từ việc khai thác tài sản. Việc khai thác tài sản chính là quyền của chủ sở hữu tài sản. Quyền khai thác tài sản của chủ sở hữu có thể chuyển giao cho những người khác thông qua các giao dịch. Khai thác tài sản ở đây chính là khai thác những lợi ích vật chất của tài sản. Việc khai thác này được thực hiện bằng những hành động có ý thức và có mục đích của chủ thể.
Hành động khai thác tài sản phổ biến thường là đầu tư vốn để sản xuất kinh doanh dưới các hình thức sở hữu và thành phần kinh tế khác nhau nhằm thu lợi nhuận. Khoản lợi nhuận thu được này được gọi là lợi tức.
Ví dụ như một anh A cho chị B vay tài sản của mình sở hữu trong một khoảng thời hạn nhất định với lãi suất X. Vậy thì khoản lãi suất mà anh A được hưởng trên tài sản cho vay, thời hạn vay và lãi suất X chính là khoản lãi suất mà anh A thu được. Đó là lợi tức. Do đó, lợi tức chính là lợi ích vật chất mà chủ thể thu được thông qua việc khai thác hợp pháp tài sản do mình là chủ sở hữu.
Theo điều 468 và 469 của Bộ luật Dân sư 2015, khoản lãi suất trong hợp đồng vay tài sản chính là lợi tức thu được từ việc cho vay tài sản của chủ sở hữu. Khoản lãi suất được xác định tại điều 468.
- Trong trường hợp các bên không thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất sẽ tuân theo thỏa thuận, không vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp đươc quy định theo bộ luật có liên quan khác.
- Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn là 20%/năm, mức lãi suất vượt quá sẽ không có hiệu lực.
Tại khoản 2 điều 468 có quy định: “Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi nhưng không xác định rõ mức lãi suất cụ thể và có tranh chấp về lãi suất, lãi suất sẽ được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 của điều này tại thời điểm trả nợ”.
Việc khai thác tài sản để hưởng lợi tức phải tuân thủ quy định của pháp luật và không được trái với đạo đức xã hội. Nếu việc khai thác tài sản mà vi phạm pháp luật và trái với đạo đức xã hội thì hành vi khai thác này sẽ bất hợp pháp. Những hành vi khai thác tài sản bất hợp pháp có thể kể đến là cho vay nặng lãi, mua bán chất ma túy, tham gia chơi số đề, môi giới gái mại dâm, đánh bạc, khai thác tài sản để làm nơi đánh bạc, chứa chấp những người hành nghề mại dâm,….
Qua bài viết ngày hôm nay, chắc hẳn các bạn đã hiểu rõ hơn về hoa lợi, lợi tức là gì. Để xem thêm nhiều bài viết hay và ý nghĩa về thị trường tài chính, kinh tế, xã hội, các bạn hãy thường xuyên ghé thăm website của 3Gang bạn nhé.
